Historia
Sekta ya Intaneti na Simu nchini Tanzania imekuwa ikishuhudia ukuaji na maendeleo makubwa katika miongo kadhaa iliyopita. Kabla ya kufunguliwa kwa soko huria mwaka 1993, sekta hiyo ilikuwa inamilikiwa na kampuni ya serikali, Tanzania Telecommunications Company Limited (TTCL), ambayo ilikuwa ikitoa huduma za simu za mezani na huduma za intaneti chache.
Miongo miwili baadaye, mageuzi makubwa yalianza kujitokeza katika sekta ya mawasiliano wakati intaneti, viwanda vya simu za mkononi na watoa huduma ya mtandao walipokuwa wanaunganisha nguvu katika kutoa huduma za intaneti ya simu na uhamishaji wa data. Ili kusaidia dhana mpya za mtandao mazingira ya udhibiti yalilazimika kubadilika pia, Mamlaka ya Mawasiliano Tanzania (TCRA) ilianzisha Mfumo wa Kuunganisha Leseni (Converged Licensing Framework) mwaka 2005 baada ya kumalizika kwa kipindi cha upekee wa TTCL mwezi Februari 2005. CFL unajumuisha leseni nne: Leseni ya Miundombinu ya Mtandao (NFL), Leseni ya Huduma za Mtandao (NSL), Leseni ya Huduma za Maombi (ASL), na Leseni ya Huduma za Maudhui (CSL). CFL unajulikana kwa Teknolojia huru na Huduma huru.
Kufunguliwa kwa sekta ya mawasiliano kulisababisha kuanzishwa kwa watoa huduma wa intaneti (ISPs) nchini Tanzania na huduma za simu za mkononi. Kuanzishwa kwa ISPs kulileta ukuaji wa intaneti nchini Tanzania. Kuanzishwa kwa simu za mkononi na matumizi ya huduma za intaneti kwenye simu zilileta mapinduzi katika sekta ya mawasiliano nchini Tanzania. Simu za mkononi zilipendwa sana na Watanzania kutokana na gharama nafuu na urahisi wake.
Kutokana na maendeleo haya yote, ilikuwa jambo lisiloweza kuepukika kufuta Sheria ya Huduma za Matangazo ya 1993 na Sheria ya Mawasiliano ya Tanzania ya 1993; na badala yake kuwa na sheria moja kamili, Sheria ya Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (EPOCA). Ilipitishwa na Bunge mwezi Januari 2010, ilisainiwa na Rais mwezi Aprili 2010 na kuanza kutumika chini ya Waziri anayehusika na mawasiliano tarehe 18 Juni 2010.
Sheria mpya ilijumuisha marekebisho na maeneo mapya, masuala yaliyoendelezwa na marekebisho ya leseni, mwingiliano wa kimfumo na ufikiaji, mawasiliano ya posta, kanuni za maudhui, ushindani usiofaa, rasilimali za namba na viwango vya kiufundi.
Maeneo mengine ya EPOCA ni Postikodi, Matangazo kwa Kidijiti na Rajisi Kitambulisho cha Vifaa (CEIR), Timu ya Kujibu Dharura kwa Kompyuta (CERT) na Usajili wa laini za Simu.TCRA kama msimamizi anajitahidi kubadilika kuendana na teknolojia mpya zinazojitokeza katika sekta, kama vile Intaneti ya Vifaa (IoT) na Akili Bandia (AI) kwa kujenga mazingira yanayohamasisha uvumbuzi wakati huo huo kuhakikisha kufuata viwango vya udhibiti. Ukuaji wa teknolojia wa sasa na wa siku zijazo utasaidia biashara mbalimbali kwa kutoa fursa mpya, kuboresha shughuli zao na kutoa thamani bora ya bidhaa na huduma kwa wateja wao.
Mwenendo wa Sekta
Bofya hapa kuona mwenendo wa Sekta
Sheria, kanuni, na mwongozo muhimu kuhusiana na Sekta ya Intaneti na Mawasiliano ya Simu
Sekta ya Mawasiliano inakua kwa kasi na Mamlaka inaendelea kupitia na kuanzisha kanuni na mwongozo unaolenga kukuza ushindani, kulinda watumiaji na kuchochea uvumbuzi katika sekta ya mawasiliano. Hadi sasa kuna sheria moja, Sheria ya Mawasiliano ya kielektroni na Posta (EPOCA), 2010 na kanuni 34 zinazojumuisha marekebisho yake.
Zifuatazo ni baadhi ya kanuni na mwongozo unaohusiana na Sekta ya Intaneti na Mawasiliano ya Simu.
(i) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Muunganiko), 2018;
(ii) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Usajili wa laini za simu), 2020;
(iii) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Usajili wa laini za simu), 2023;
(iv) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Viwango vya Malipo), 2018;
(v) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Tele-Traffic), 2021;
(vi) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Kodi ya Muda wa Matumizi ya Simu), 2021;
(vii) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Tele-Traffic) (Marekebisho), 2023;
(viii) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Uhamishaji wa Nambari za Simu za Mkononi), 2018;
(ix) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Usajili wa Vifaa vya na utambulisho), 2018;
(x) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Ubora wa Huduma), 2018;
(xi) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Leseni), 2018;
(xii) Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroni na Posta (Leseni) (Marekebisho), 2021;
(xiii) Mwongozo na Utaratibu wa Usajili wa laini za simu kwa Wageni.
(xiv) Mwongozo wa Usimamizi wa Maombi ya Mawasiliano ya Mashine na Mtandao wa Vifaa - Juni 2019.
Kwa sasa, TCRA inatoa leseni tofauti katika makundi mawili yaani Leseni Kubwa na Leseni Ndogo. Leseni Kubwa zinahitaji kiwango kikubwa cha udhibiti wa kisheria, ambapo mtu fulani anaruhusiwa kufanya shughuli maalumu na inaweza kuwa na masharti maalumu. Leseni hizi ni pamoja na Leseni ya Miundombinu ya Mtandao (NF), Leseni ya Huduma za Mtandao (NS), Leseni ya Huduma za maudhui (CS), Leseni ya Huduma za Maombi (AS), na Leseni ya Huduma za Posta za Kimataifa. Leseni hizi zinatolewa kwa muda usiopungua miaka 5. Leseni za Binafsi zinagawanywa katika masoko manne ambayo ni Kimataifa, Kitaifa, Mkoa na Wilaya.
Sehemu ya masoko ya Miundombinu ya Mtandao wa Kitaifa, Huduma za Mtandao na Leseni za Huduma za Maombi inaruhusu utumiaji wa huduma katika mikoa zaidi ya kumi. Sehemu ya masoko ya Miundombinu ya Mtandao wa Kikanda, Huduma za Mtandao, na Leseni za Huduma za Maombi inaruhusu utumiaji wa huduma katika mikoa isiyozidi kumi. Sehemu ya masoko ya Miundombinu ya Mtandao wa Wilaya, Huduma za Mtandao na Leseni za Huduma za Maombi inaruhusu utumiaji wa huduma katika wilaya zisizozidi tatu.
Sehemu ya masoko ya Leseni ya Huduma ya maudhui ya Kikanda (Utangazaji wa Redio) inaruhusu utumiaji wa huduma katika maeneo yasiyozidi kumi. Sehemu ya masoko ya Leseni ya Huduma za maudhui ya Wilaya inaruhusu utumiaji wa huduma katika maeneo yasiyozidi matatu.
Ufafanuzi wa aina za leseni zilizotajwa: -
a) Huduma za Maombi inamaanisha kuuza tena huduma za mawasiliano ya kielektroni kwa watumiaji wa mwisho;
b) Huduma za Mtandao inamaanisha huduma ya kubeba habari kwa njia sauti , data, maandishi au picha, kwa njia ya nishati ya kielektromagneti inayolindwa au isiyolindwa lakini haihusishi huduma zinazotolewa kwa upande wa mteja wa mtandao;
c) Huduma za maudhui inamaanisha huduma inayotolewa kwa sauti, data, maandishi au picha, mjongeo au isiyojongea isipokuwa inapopitishwa kwa mawasiliano binafsi;
d) Miundombinu ya Mtandao inamaanisha kipengele chochote, au mchanganyiko wa miundombinu halisi inayotumiwa kwa kiasi kikubwa kuhusiana na utoaji wa Huduma za maudhui na huduma za maombi zingine, lakini haijumuishi vifaa vya wateja; na
e) Leseni ya Huduma za Posta za Kimataifa inamaanisha huduma maalumu kwa ukusanyaji wa haraka, kubeba na utoaji wa vitu vya posta zaidi ya barua katika soko la kimataifa.
Leseni Ndogo zimeanzishwa ili kukuza na kuleta maendeleo ya sekta kwa kurahisisha ufikiwaji wa soko. Leseni hizi hutolewa kwa muda usiozidi miaka 3. Leseni hizi zinajulikana kwa viwango vyake maalumu ambavyo ni vichache sana na kwa kawaida inalenga soko dogo na kiwango kidogo cha kutegemewa na umma.
Ufuatao ni ufafanuzi wa leseni Kubwa zilizotolewa:-
a) Usambazaji wa vifaa vya mawasiliano ya kielektroni. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu usambazaji wa vifaa vya mawasiliano ya kielektroni;
b) Uingizaji wa vifaa vya mawasiliano ya kielektroni. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu uingizaji wa vifaa vya mawasiliano ya kielektroni;
c) Usanikishaji na matengenezo ya vifaa vya mawasiliano ya kielektroni. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu kusanikisha na kutunza vifaa vya mawasiliano ya kielektroni;
d) Kituo Kidogo cha Kutumia Miale ya Satelaiti (VSAT). Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu uendeshaji wa kituo cha V-SAT au vituo vya V-SAT;
e) Vituo vya mawasiliano ya redio. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu kusanikisha na kutumia Vifaa vya Redio (VHF, HF) kwa ajili ya kituo cha mawasiliano ya redio.
f) Mifumo ya Usalama wa Dharura wa Kimataifa Baharini (GMDSS). Hiki ni kibali kinachothibitisha kuwa mwenye leseni anazo ujuzi na uwezo wa kufanya kazi za mawasiliano ya redio, kiwango cha operesheni kama operator wa redio kwa ajili ya Mifumo ya Usalama wa Dharura wa Kimataifa Baharini;
g) Rasilimali ya namba za Mawasiliano ya Kielektroni. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu matumizi ya nambari za mawasiliano ya elektroniki;
h) Huduma ya maudhui kwa Leseni ya kujiunga. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu kutoa huduma za maudhui kwa njia ya kufuatilia;
i) Huduma za Matangazo kwa Jamii.Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu kutoa huduma za maudhui katika jamii au kikundi cha watu maalumu;
j) Huduma za Vyombo vya Habari Mtandaoni. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu kutoa huduma za maudhui kwa lengo la habari na masuala ya taarifa kwa njia inayofanana au inayofanana na vyombo pendwa vya habari;
k) Huduma za Maombi (Biashara Mtandaoni). Hiki ni kibali au idhini inayotolewa kwa majukwaa ya huduma, kuunganisha au kuingiza huduma, shughuli au biashara kwa watoa huduma wengine, wauzaji, wanunuzi au watumiaji wa huduma zilizodhibitiwa au zisizodhibitiwa;
l) Kituo cha Redio cha utafiti. Hiki ni kibali au idhini ya kusanikisha na kutumia Vifaa vya Redio kwa ajili ya kituo cha utafiti;
m) Redio ya Ndege. Hiki ni kibali au idhini ya kusanikisha na kutumia Vifaa vya Redio kwa ajili ya kituo cha ndege;
n) Redio ya Meli. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu uendeshaji na matumizi ya Vifaa vya Redio kwa ajili ya kituo cha simu ya baharini;
o) Maudhui Maalum. Hiki ni kibali au idhini ya kuruhusu kituo cha televisheni au redio kutoa maudhui ya elimu maalum yanayohusu masomo mbalimbali kuanzia shule ya awali, sekondari hadi taasisi za elimu ya juu;
p) Huduma za Wakala wa Usafirishaji. Hiki ni kibali au idhini inayoruhusu kutoa huduma maalum za posta kwa ajili ya kukusanya, kusafirisha na kutoa vitu kwa njia ya posta kwa haraka.
Mtu yeyote anayetaka kuomba leseni kubwa au leseni ndogo anapaswa kuingia kwenye Portal ya Leseni ya Tanzanite kupitia kiungo kifuatacho: https://tanzanite.tcra.go.tz/login.htm.
Kuomba leseni kubwa, muombaji anatakiwa kuandaa taarifa au nyaraka na kuingiza kwenye mfumo: -
a) Muhimu
i. Nakala iliyothibitishwa ya cheti cha Usajili au kampuni;
ii. Nakala iliyothibitishwa ya Rasimu ya Katiba ya Kampuni;
iii. Nakala iliyothibitishwa ya cheti cha Namba ya Mlipakodi (TIN);
iv. Nakala iliyothibitishwa ya cheti cha kodi kinachoelekezwa TCRA;
v. Taarifa kuhusu rekodi ya utendaji (marejeo);
vi. Maelezo ya Kampuni; na
vii. Waombaji wa leseni za huduma za maudhui lazima kutimiza mahitaji ya studio za matangazo na maudhui.
b) Mpango wa Biashara
Mpango wa biashara unapaswa kuwa na nyaraka zifuatazo za lazima kwa Huduma za Maombi, Huduma za Mtandao, Miundombinu ya Mtandao, na Leseni za Huduma za Maudhui: -
i. Mahitaji ya Rasilimali za Namba;
ii. Mahitaji ya masafa ya Redio;
iii. Eneo kuu la kuhifadhi taarifa na la ziada;
iv. Mifumo ya usalama itakayotumika;
v. Vigezo Muhimu vya Ubora wa Huduma;
vi. Muda wa kuanza kutumika kwa Mtandao/Huduma na eneo la Kijiografia;
vii. Aina za Huduma zitakazotolewa mara baada ya kupewa leseni;
viii. Muundo na Ramani ya Mtandao;
ix. Jukwaa la kusajili malalamiko na kupokea maoni kuhusu huduma zilizotolewa (Msaada kwa Wateja);
x. Mkakati wa Masoko;
xi. Utabiri wa Mwenendo wa Wateja kwa Miaka 5;
xii. Idadi ya Wafanyakazi na Sifa za Wafanyakazi muhimu;
xiii. Sera ya Maendeleo ya Rasilimali Watu;
xiv. Hesabu za Kifedha zilizopangwa kwa Miaka Mitano (mtiririko wa fedha, taarifa ya mapato na mizania ya hesabu);
xv. Mpango wa Fedha [Upatikanaji wa fedha na Uthibitisho wa fedha]; na
xvi. Uwiano wa Uwekezaji wa Mtaji (Hisa: Deni).
c) Muombaji ataitwa kufanya wasilisho TCRA kuhusu mipango yao ya kiufundi na biashara;
d) Baada ya mawasilisho ya mipango ya kiufundi na biashara, ombi litawasilishwa kwa Uongozi wa TCRA na Bodi kwa idhini endapo inafaa;
e) TCRA itashauriana na Waziri mwenye dhamana na mawasiliano, na kutoa leseni kwa muombaji aliyefanikiwa;
f) Kabla ya kutoa Leseni ya Huduma za Maudhui, Mamlaka itatoa kibali cha ujenzi kwa muombaji aliyefanikiwa: -
i. Vituo vya urushaji;
ii. Studio;
iii. Kichwa cha mawasiliano kinachotumia ishara za dijiti (Multiplex head-ends);
iv.Sehemu za Mawasiliano kwa Satelaiti: na
v. Huduma za utangazaji.
g) Muombaji aliyekidhi vigezo atalazimika kulipia ada kama ilivyoelezwa katika jedwali la Kwanza la Kanuni za Mawasiliano ya kilektroni na Posta (Leseni), kama ilivyofanyiwa marekebisho mwaka 2022, kwa kibali cha ujenzi chenye muda wa mwaka mmoja au mud awa nyongeza wa kibali kwa mwaka mwingine tu;
h) Baada ya kukamilisha ujenzi wa kituo, Mamlaka itafanya ukaguzi wa miundombinu;
i) Katika kujiridhisha, TCRA itatoa muda wa majaribio ya mwezi mmoja ya utangazaji kwa kituo ambapo hakutakuwa na vipindi rasmi vya redio na televisheni vinavyotangazwa/kuonyeshwa isipokuwa muziki;
j) Baada ya majaribio ya utangazaji yaliyothibitishwa, kituo kitapewa leseni.
Mahitaji ya leseni, muundo wa ada, na masharti yanapatikana katika Kanuni za Mawasiliano ya kilektroni na Posta (Leseni) (Marekebisho), 2022, yanayopatikana kwenye tovuti ya TCRA.
